ŚWIĘTY WACŁAW – CZESKI KSIĄŻĘ I MĘCZENNIK (ok. 907-935)
Obchód liturgiczny: 28 września
Wacław urodził się około 907 r. jako syn księcia Czech Wratysława I i pogańskiej księżniczki Drahomiry. Po śmierci ojca przejął po nim rządy, które sprawował wraz z matką regentką. Wacław wraz z bratem Bolesławem początkowo byli wychowywani przez swoją babcię ze strony ojca, św. Ludmiłę, co nie podobało się Drahomirze. Młodszy z synów, Bolesław, zwany później Okrutnym, opierał się próbom zaszczepienia w nim wiary chrześcijańskiej i ostatecznie sprzymierzył się z matką.
Po śmierci męża Drahomira postanowiła dokonać rewolucji zwanej „rebelią pogańską”. Na rozkaz księżnej burzone były kościoły, a duchowieństwo chrześcijańskie prześladowano. Ofiarą przewrotu religijnego padła m.in. św. Ludmiła, która miała zostać uduszona na zamku w Tetinie przez siepaczy synowej. Na obrazach przedstawiających jej męczeństwo widać, że w komnacie znajduje się młody Wacław, świadek zbrodni.
Władcy niemieccy, zaniepokojeni o swoje wpływy w Czechach, postanowili interweniować. Wacławowi stojącemi na straży chrześcijaństwa przyszli z pomocą Arnulf, książę Bawarii i wschodniofrankijski król Henryk I. Dzięki ich interwencji Dragomira została zmuszona oddać władzę prawowitemu następcy tronu. Wacław przejął ster rządów w 924 roku. Wypędził matkę i brata, odbudował zniszczone kościoły i przywrócił służbę kościelną.
Od króla Henryka I Wacław otrzymał relikwie św. Wita i św. Zygmunta, które umieścił w małej, romańskiej świątyni. Szczególnie bliski był mu pierwszy z męczenników, jak gdyby Wacław przeczuwał, że poniekąd podzieli jego los.
Młody władca był, jak na ówczesne czasy, jednym z najlepiej wykształconych książąt. Studiował nawet łacinę. Księcia można było zastać uprawiającego zboże i winną latorośl, by później ofiarować je na wino mszalne i hostie. Wacław szczególnym umiłowaniem darzył modlitwę, potrafił całe noce spędzać w zamkowej kaplicy. Pielęgnował chorych i wspomagał ubogich. Dbał o swoich poddanych, ofiarnie wypełniając przykazanie miłości.
Na przekór szydzącym, którzy mówili, że na dwór przybył mnich, a nie książę, Wacław łączył umiłowanie modlitwy z wypełnianiem obowiązków władcy i dowodzeniem armią. Według słów legendy: „pod spodem nosił szorstką włosienicę, z wierzchu jednak ubrany był w królewskie szaty, zaś drużynę swą nie tylko najlepszą zbroją, ale i wytwornym odzieniem ozdabiał”.
Według tradycji, Wacław był odważnym i honorowym rządcą, stawiającym dobro i bezpieczeństwo narodu ponad własne. W trakcie trwania konfliktu z jednym z książąt miał zaproponować rozwiązanie sporu poprzez pojedynek, tak, by nie narażać życia żołnierzy obu zwasnionych stron. Przeciwnik, zaskoczony jego postawą, zdecydował się na zawarcie pokoju.
Po przejęciu realnej władzy rozpoczął proces gruntownej chrystianizacji kraju, ściągając do Czech niemieckich misjonarzy. W swojej polityce dążył do zjednoczenia wielu ksiąstw w jeden organizm. Celem Wacława było zbliżenie Czech do Europy Zachodniej, zarówno religijnie, jak i kulturowo. Opozycyjna wobec działań księcia pogańska elita, na czele z Drahomirą i Bolesławem, upatrywała w tym poddaństwa potędze niemieckiej. Uknuto więc skisek, aby pozbyć się księcia.
Bolesław nie ośmielił się targnąć na życie brata w Pradze, dlatego wraz z matką zwabił go podstępem do własnej posiadłości. Wacław został przez brata zaproszony na konsekrację świątyni pw. Kosmy i Damiana w Starym Bolesławcu (Stará Boleslav). Po wieczerzy udał się, swoim zwyczajem, samotnie do kościoła, aby odmówić Godzinki. Został napadnięty u wrót świątyni. Legenda głosi, że to Bolesław zaatakował brata jako pierwszy, a święty obronił się i wytrącił bratu miecz z ręki, po czym podniósł go i zwrócił Bolesławowi na znak przebaczenia. Był to ostatni wielki gest świętego przed męczeńską śmiercią. Zaraz potem został zaatakowany przez siepaczy brata, którzy rzucili się na niego z mieczami i sztyletami. Najprawdopodobniej stało się to 28 września 935 roku.
Według innej legendy, krwi rozlanej na podłodze kościoła nie udało się zmyć. Cuda, dziejące się przy grobie Wacława, zmusiły Bolesława do umieszczenia zwłok brata w katedrze św. Wita w Pradze. Chciał to uczynić po kryjomu, w nocy, tymczasem konie popędziły samopas do stolicy, a nietknięte rozkładem ciało Wacława, wśród rzeszy ludu, spuszczono do grobu.
Wacław to pierwszy słowiański święty. Jest patronem wielu znanych świątyń – monumentalnej bazyliki archikatedralnej na Wawelu (pw. św. św. Stanisława i Wacława), najstarszego w Radomiu gotyckiego kościoła, drewnianego kościółka w Twardej nad Zalewem Sulejowskim, niezwykłej katedry w Świdnicy (pw. św. św. Stanisława i Wacława).
Już w X wieku św. Wacław był otoczony kultem. Znacznie później Kościół wpisał go do Martyrologium Romanum, czcząc go jako męczennika za wiarę w Chrystusa.
Relikwie:
W 2015 r. w uroczystość św. Stanisława, biskupa i męczennika, do Świdnickiej Katedry zostały uroczyście wrpowadzone relikwie św. Wacława. Mszy św. przewodniczył biskup ostrawsko-opawski František Lobkowicz z Czech.
We wrocławskim kościele pw. św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława w 2017 r. Kardynał Dominik Duka, ówczesny metropolita praski i Prymas Czech złożył fragment kości św. Wacława.
Relikwia w postaci fragmentu kości św. Wacława znajduje się także w naszym marcinowickim kościele.
Patron:
Od 1436 roku św. Wacław jest jednym z czterech głównych patronów Królestwa Polskiego, to także patron Czech, Moraw i Pragi.
W centrum Pragi wznosi się monumentalny pomnik Wacława jadącego na koniu, a w kraju znajduje się około 180 kościołów i 100 kaplic pod jego wezwaniem. Mała świątynia, w której Wacław umieścił relikwie bliskiego sobie męczennika, to dziś monumentalna archikatedra praska, nosząca wezwanie św. Wita, św. Wacława i św. Wojciecha. Tam też jest przechowywana jego korona, którą koronowano królów od 1347 do 1836 r. Stanowi narodową relikwię, symbol jedności i suwerenności Czech.
Ikonografia:
Przedstawiany w zbroi rycerskiej z białym orłem na tarczy lub proporcu, w szatach królewskich, ze sztyletem (narzędziem jego śmierci), w obecności anioła podającego mu włócznię lub aniołów niosących jego trumnę.
W kulturze:
Św. Wacław jest bohaterem angielskiej kolędy Good King Wenceslas, zaczynającej się od słów Good King Wenceslas looked out, on the Feast of Stephen. Według legend śpi on ze swoimi rycerzami na górze Blaník. Gdy nad Czechami zawisną czarne chmury, zbudzi się i przyjdzie rodakom z pomocą.
Litania do św. Wacława:
Kyrie elejson, Chryste elejson, Kyrie elejson.
Chryste, usłysz nas. Chryste, wysłuchaj nas.
Ojcze z nieba, Boże, zmiłuj się nad nami.
Synu Odkupicielu świata, Boże, zmiłuj się nad nami.
Duchu Święty, Boże, zmiłuj się nad nami.
Święta Trójco, Jedyny Boże, zmiłuj się nad nami.
Święta Maryjo, módl się za nami.
Święty Wacławie, módl się za nami.
Pochodnio gorejąca w domu Bożym, módl się za nami.
Od dziecka postępujący w doskonałości, módl się za nami.
Wzorze doskonałości chrześcijańskiej, módl się za nami.
Czech Patronie, módl się za nami.
Wzorze możnych tego świata, módl się za nami.
Wzorze książąt i królów, módl się za nami.
Zwierciadło sprawiedliwości, módl się za nami.
Przykładzie cierpliwości, módl się za nami.
Miłośniku Boży, módl się za nami.
Światło Kościoła Bożego, módl się za nami.
Naśladowco Chrystusa, módl się za nami.
Żarliwy czcicielu Najświętszego Sakramentu, módl się za nami.
Pocieszycielu strapionych, módl się za nami.
Źródło dobroci, módl się za nami.
Krzewicielu wiary świętej, módl się za nami.
Ojcze sierot i ubogich, módl się za nami.
Młodzieńcze nieskalany, módl się za nami.
Wzorze pokory i łaskawości, módl się za nami.
Dziełami przed Bogiem wielki, módl się za nami.
Pogromco występnych, módl się za nami.
Cnót nauczycielu, módl się za nami.
Radości i chwało Ojczyzny, módl się za nami.
Ofiaro miłości bliźniego, módl się za nami.
Uczestniku niebieskiej chwały, módl się za nami.
Orędowniku nasz u Boga, módl się za nami.
Patronie naszej parafii, módl się za nami.
Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, przepuść nam, Panie.
Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, wysłuchaj nas, Panie.
Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami.
- Módl się za nami, święty Wacławie,
W. Abyśmy się stali godnymi obietnic Chrystusowych. - Módlmy się:
Wszechmogący, wieczny Boże,
z Twoją pomocą święty Wacław aż do śmierci walczył w obronie wiary,
spraw za jego wstawiennictwem, abyśmy z miłości ku Tobie
cierpliwie znosili wszelkie przeciwności
i ze wszystkich sił dążyli do Ciebie,
bo Ty jesteś prawdziwym życiem.
Przez Chrystusa Pana naszego.
W. Amen
Lektura:
Święci na każdy dzień, pod red. AD Books S.r.l., wydanie II, wydawnictwo JEDNOŚĆ
Żywot świętego Wacława, Króla Czeskiego i Męczennika, [w:] Żywoty Świętych Pańskich na wszystkie dnie roku, ks. Piotr Skarga, o. Prokop Leszczyński, o. Otto Bitschnau
